Tanıma ve Tenfiz Hukuku

Yargı kararları konusunda, yabancı mahkeme kararlarına dayanarak, kafamıza göre başka bir ülkede icrai organları harekete geçirmek mümkün değildir. Çünkü, her devletin egemenliğinin sınırları vardır. Bunun sonucunda, tanıma ve tenfiz hukuku ortaya çıkar. Her ülkenin yabancı mahkeme kararlarının doğuracakları sonuçları ve bunun şart ve usullerini kendi iç hukuklarında ya da taraf oldukları milletler arası anlaşmalar yoluyla düzenlemektedirler. 

Sonuç olarak tanıma ve tenfiz hukuku yabancı devletlerin yargı organlarının almış oldukları kararların ülkemizde de sonuç doğurabilmesi adına belirli şart ve usulleri düzenleyen hukuk dalıdır. 

Yabancı Mahkeme Kararının Tanınması

Hukuki anlamda tanıma: yabancı mahkeme kararlarının ülkemizde kesin bir hüküm ya da kesin delil niteliğinin ülkemizde de geçerli hale gelmesidir. Hükmün icrası gerekmeyen durumlar için tanıma yapılmaktadır. Örneğin: yabancı bir mahkemenin verdiği boşanma kararında nafaka, velayet gibi icrası gerekmeyen hükümler olması durumunda tanıma davası açılarak hükmün ülkemizde de sonuç doğurması sağlanmaktadır.

Yabancı Mahkeme Karanının Tenfizi

Hukuki anlamda tenfiz: icrai nitelikteki yabancı mahkeme kararının, ülkemizde hüküm ve sonuçlarını doğurmasıdır. İcrai nitelikte bu yabancı mahkemem kararının ülkemizde de icra edilmesi için tenfiz davası açmak gerekir. 

Tanıma ve Tenfiz Davalarında Görev ve Yetki

Görev: MÖHUK uyarınca tanıma ve tenfiz davalarında asliye hukuk mahkemeleri görevlidir. Ancak, tanıma ve talep edilen yabancı mahkeme kararının aile hukuku alanına ilişkin olması halinde aile mahkemeleri görevlidir. 

Yetki: Tanıma ve tenfiz davalarında yetkili mahkeme kendisine karşı tenfiz istenen  (davalı) tarafın Türkiye’deki yerleşim yeri mahkemesi, yoksa sakin olduğu yer mahkemesi, bu da yoksa Ankara, İstanbul veya İzmir asliye hukuk mahkemeleri yetkilidir.   

Yabancı Mahkeme Kararlarının Tanınması ve Tenfizinde Aranan Koşullar

İlamın tanınması veya tenfizi, mütekabiliyet (karşılıklılık) dışında aynı şartlara bağlanmıştır. Mütekabileyet tenfizin şartıdır anlamı ise iki ülke arasında, ülke mahkemelerinin verdiği kararların diğer ülkede tenfizini mümkün kılan hukuki düzenlemelerin varlığı yahut aralarında bu konuda anlaşma olması şartı anlamına gelmektedir 

Aranan diğer şartlar;

  • Yabancı mahkeme tarafından verilmiş bir kararın olması ve bu kararın kesinleşmiş olması
  • Savunma hakkı riayet 
  • Kararın Hukuk davlarına ilişkin olması
  • Karar Türk mahkemelerinin münhasır yetkisine giren bir konuda olmamalı. Yabancı mahkeme kendisini “aşırı yetki” teşkil edecek şekilde yetkili görmüş olmamalı
  • Karar, ülkemizin kamu düzenine açıkça aykırı olmamalı
  • Kararın kısmen veya tamamen yerine getirilmiş olması

Tanıma ve tenfizin şartlarında re’sen araştırma ilkesi geçerli olduğundan tanıma veya tenfizi istenen şeyin şartkarı sağlayıp sağlamadığını mahkeme tetkik etmek zorundadır. Yine de, hangi davanın açılacağının tespiti ve şartların tespitini tanıma ve tenfiz hukuku alanında çalışan bir avukat yardımıyla yapmak gerekmektedir.