Limited Şirketlerde Ortaklıktan Çıkarma
Şirket Sözleşmesi ile Ortaklıktan Çıkarma
Şirketlerde ortaklıktan çıkarma Türk Ticaret Kanununun ‘Çıkarma’ başlıklı maddesinde düzenlenmiştir:
MADDE 640- (1) Şirket sözleşmesinde, bir ortağın genel kurul kararı ile şirketten çıkarılabileceği sebepler öngörülebilir.
(2) Çıkarma kararına karşı ortak, kararın noter aracılığıyla kendisine bildirilmesinden itibaren üç ay içinde iptal davası açabilir.
(3) Şirketin istemi üzerine ortağın mahkeme kararıyla haklı sebebe dayanılarak şirketten çıkarılması hâli saklıdır.
Şirket Kurarken Dikkat !
Şirket sözleşmesi hazırlanırken nasıl ki evlenen çiftlerde bir gün boşanacakları ve bu ihtimale karşılık bir evlilik sözleşmesi diye anılan mal rejimi sözleşmesi yapmak akıllara gelmiyorsa şirket kurulurken de esas sözleşmeye çıkma ya da çıkarılmaya yönelik hükümlerin eklenmesi gelmemektedir. Bu durum ilerde ortaklar arasında çıkan ihtilaflarda esas sözleşmeye sonradan hüküm konulması genel kurul kararı gerektirdiği ve bu konuda da mutabakat gerekmesi nedeni ile anlaşmazlıklar çıkmaza sürüklenmektedir. Bu gibi nedenlerle riskleri minimize etmek için esas sözleşmenin mutlaka bir avukat yardımı ile hazırlanması elzemdir. Kimi iştigal alanı tamami ile farklı bir meslek olan hukuk bilmezlerin esas sözleşme tanzimi yaparken bir ortağın isteği üzerine çıkarma hükmü eklemesi halinde dahi bu çıkarma hükümleri çoğunlukla hukuka aykırı olduğundan yok hükmündedir. Şirketten çıkarma nedenleri, çıkarma usulü ve sonuçları kesinlikle ayrıntılı şekilde düzenlenmelidir. Örneğin bir ortağın çıkarılması hakkında hükümler belirlenirken çıkarma nedenlerinin açıkça sayılmaması geçerli çıkarma doğurmaz. Veyahut çok genel nitelikte çerçeve ifadelerle çıkarma hükümlerinin belirtilmesi de yüksek ihtimalle geçerli olmayacaktır zira çıkarma nedenleri aleyhine karar alınan kişinin lehine dar yorumlanması ilkedir.
Ortağın şirketten çıkarılması kanunda da açıkça öngörüldüğü üzere genel kurul organının devredilemez yetkilerindendir. Ayrıntılı bilgi için Limited Şirketlerde Genel Kurul yazımızı inceleyiniz.TTK madde 621/1- h) Bir ortağın haklı sebepler dolayısıyla şirketten çıkarılması için mahkemeye başvurulması ve bir ortağın şirket sözleşmesinde öngörülen sebepten dolayı şirketten çıkarılması. için temsil edilen oyların en az üçte ikisinin ve oy hakkı bulunan esas sermayenin tamamının salt çoğunluğunun bir arada bulunması gerekir.
Limited şirket ortak sayısının elliyi aşması durumu doktrinde kimileri için infisah nedeni olarak sayılmaktadır. Konuyla ilgili ayrıntılı bilgi için Limited Şirket Sona Erme Nedenleri isimli yazımızı inceleyiniz. Bu tür durumlarda herkesin menfaatine olan tek yol tür değişimidir.
Ortak çıkarma kararına karşı ortak genel kurula katılmış olsa dahi şirket müdürünün kendisine noter aracılığı ile ortaklıktan çıkarıldığını bildirmesinin ardından Genel Kurul Kararını İptal Davası açabilir.
Mahkeme Kararı ile Ortaklıktan Çıkarma
Sözleşmeye dayanarak genel kurul kararı ile çıkarmanın yanında şirket ayrıca kanunda belirtilen usul ve esaslara dayanarak mahkemeden de ortağın ortaklıktan çıkarılmasını talep edebilir. Mahkeme kararı ile ortaklıktan çıkarma için haklı sebeple çıkarma davası açılır. Elbette bu davanın açılabilmesi için genel kurulda mahkemeden talepte bulunulması yönünde karar alınması zaruridir. Bu karar dava şartı olup yokluğu halinde dava reddedilir.
Ortaklıktan çıkarma nedenleri
Limited şirkette ortaklıktan çıkarma nedenleri birçok Yargıtay kararından yola çıkarak yorumlanmakta olup bazıları şunlardır:
- Sır saklama yükümlülüğünün yerine getirilmemesi
- Sermaye koyma borcunu ihlal
- Bağlılık ve sadakat yükümlülüğünün ihlali
- Yan edim yükümlülüklerinin ihlali
- Ek ödeme yükümlülüklerinin ihlali
- Şirket aleyhine davranışlarda bulunulması
- Diğer ortaklara ve çalışanlara karşı ahlaka aykırı davranışlarda bulunması
- Her türlü hakkın kötüye kullanımı
- Kötü niyetli davranışlar ile şirketi zarara sokması
- Hile, desise, irtikap, zimmet
- Yüz kızartıcı suçlardan mahkum olması, tutuklanması – hüküm giymesi
- Yaşlılık, hastalık durumları nedeni ile niteliklerini kaybetmesi …
Ortağın dava süresince şirketi zarara sokmaya yönelik dürüstlük kuralına uygun düşmeyen davranışları bulunması halinde talep üzerine ortak hakkında oy kullanma hakkı, bilgi alma ve inceleme yakkı ve rekabet konularından tedbir kararı verebilir. Çıkarılacak ortağın müdür olması halinde yerine yönetim kayyımı atanabilir.
Ortaklık çıkarma halinde çıkarılan ortağa ayrılma akçesi ödenmektedir. Ayrılma akçesini düzenleyen Türk Ticaret Kanunu hükmü şu şekildedir:
Ayrılma akçesi
- İstem ve tutar
MADDE 641– (1) Ortak şirketten ayrıldığı takdirde, esas sermaye payının gerçek değerine uyan ayrılma akçesini istem hakkını haizdir.
(2) Şirket sözleşmesinde öngörülen ayrılma hakkı dolayısıyla, şirket sözleşmeleri ayrılma akçesini farklı bir şekilde düzenleyebilirler.
Ayrılma akçesi çıkarılan ortağın sahip olduğu esas sermaye payının gerçek değerine bağlı olarak belirlenir. Ayrılma akçesi üç farklı şekilde belirlenir:
- Şirket sözleşmesi ile
- Ayrılma sözleşmesi ile
- Mahkeme kararı ile
Anonim Şirketlerde Ortaklıktan Çıkarma
Anonim şirketlerde ise ortak koyma borcuna sahip olduğu için bu borcun ifasını yerine getirmeyen ortağın ortaklıktan çıkarılması mümkündür. Konu ile ilgili halka açık anonim ortaklıklarda ayrıntılı bilgi Sermaye Piyasası Kanununda da açıkça düzenlenmiştir.
Anonim şirketlerde ortalıktan çıkarma üç ana başlık altında incelenmelidir:
- Iskat
- Hakim Pay Sahibinin Ortaklıktan Çıkarma yani Satın Alma Hakkı
- Haklı Sebeple Fesih ve Denkleştirme Davaları Neticesinde Azınlığın Ortaklıktan Çıkarılması