Vefat eden kişinin malvarlığına ilişkin değerlerin paylaşımını, gaipliğine karar verilmesi ve ölüm karinesi sonucu malvarlığının hak ve borçları ile birlikte kime nasıl paylaştırılacağını düzenleyen hukuk dalına Miras Hukuku denir.
Uzmanlarımızın Hazırladığı Makalelere Göz Atın!
İnsanlık tarihinde mülkiyet hakkı kavramının ortaya çıkması ile hakkın sahibi kişinin ölümü üzerine bu malların ne olacağı konusu miras hukukunun doğmasına yol açmıştır. Bugün vasiyetname ve mirasçılık gibi kavramlar ise Antik Yunan ve Roma döneminde ortaya çıkmıştır.
Sosyalist sistemlerde miras hakkı; nesiller arası servet transferini sağlayan, insanlar arasında eşitliği ihlal eden bir kurum olarak görülse de bugün dünyanın birçok yerinde miras hakkı toplumsal yaşamın bir parçasıdır. Miras hukuku ile amaçlanan servetin aile içinde kalmasıdır.
Günümüzde Miras Hukukuna uygulanan esaslar 1 Ocak 2002 tarihli 4721 Sayılı Türk Medeni Kanunu’na dayanır.
Bunun yanında, Anayasa’nın 35. maddesine göre “Herkes, mülkiyet ve miras haklarına sahiptir ve bu haklar, ancak kamu yararı amacıyla, kanunla sınırlanabilir.” Bu nedenle, her insan ömründe bir kez de olsa miras hukuku alanına giren hukuki işlemlerle muhatap olacaktır.
Mülkiyet hakkının aktarımını sağlayan miras hukuku düzenlemeleri oldukça karmaşık olduğundan ve mirasçılar arasında ihtilaf çıkabildiğinden hak kaybına uğramamak adına miras hukuku alanında çalışan bir avukattan destek alınması oldukça önemlidir.
Miras Hukuku Terimleri
- Muris: Miras bırakan, ölen ya da gaipliğine karar verilen.
- Tereke: Murisin malvarlığı, hak ve borçlarının tümüne verilen isim.
- Ölüme Bağlı Tasarruf: Murisin ölmeden önce malvarlığı, hakları ve borçları üzerinde yaptığı ve ölümü sonrası gerçekleşecek tasarruf işlemidir. Bu tasarruf işlemleri ikiye ayrılır. Bunlar; tek taraflı irade beyanıyla yapılabilen vasiyetname ve iki taraflı olan miras sözleşmesidir.
- Halefiyet: Külli ve cüz-i halefiyet olmak üzere ikiye ayrılır.
- Külli halefiyet: Terekenin tamamının mirasçısıdır ve murisin borçlarından sorumludur. Ek olarak, miras hakkını kendiliğinden kazanır.
- Cüz-i halefiyet: Terekenin belirli bir parçasının mirasçısıdır ve murisin borçlarından sorumlu değildir. Ayrıca, miras hakkını doğrudan kazanamaz talep gereklidir.
- Birlikte Ölüm Karinesi: Medeni hukukta geçen ve miras hukuku açısından önemli olan bu kavram birbirinin mirasçısı olan kişilerin hangisinin daha önce öldüğünün anlaşılması mümkün olmayan hallerde aynı anda ölmüş olduklarının varsayılmasıdır.
- Saklı Pay: Vefat eden mirasçının yapmış olduğu sağlararası ve ölüme bağlı tasarruflara karşı bazı mirasçıların paylarının belirli oranda korunmasıdır. Saklı pay sahibi mirasçılar çocuklar, eş ve anne babadır.
Mirasçı Türleri
- Yasal Mirasçılar: Miras hakkına kendiliğinden sahip olan altsoy, üstsoy ve eş gibi mirasçılardır
- Atanmış Mirasçılar: Muris tarafından ölüme bağlı tasarruflar veya başka şekillerde atanan gerçek veya tüzel kişilerdir.
Mirasın Reddi
Kimler mirası reddedebilir? Yasal mirasçılar, atanmış mirasçılar ve vasiyet alacaklıları mirası reddedebilir. Mirasın reddi kişiye sıkı sıkıya bir haktır. Şarta veya vadeye bağlanamaz ve mirasçı olduğunun öğrenilmesinden itibaren 3 ay içinde sözlü ya da yazılı şekilde reddedilebilir. Bunun yanında, açıkça borca batık durumda olan tereke kendiliğinden reddedilmiş sayılır ve mirasın kabulü için talep gerekir.
Miras Paylaşımı
TMK madde 646/2’ye göre mirasçılar, paylaşmanın nasıl yapılacağını serbestçe kararlaştırırlar. Miras paylaşımının müşterek irade ile yapılamaması halinde paylaşım oldukça karmaşıklaşır. Miras paylaşımı yapılırken vefat edenin eş, çocuk ya da anne babanın sağ kalımına göre oranlar değişmektedir.
Vefat edenin ölümü halinde iki aşama ile miras paylaşımı gerçekleşir.
1. AŞAMA : HİSSE TEŞKİLİ
Mirasçılar miras malının paylaşımı için ilk aşamada miras hisselerini tespit etmesi gerekmektedir. Miras hissesi her bir mirasçının sahip olduğu miras hakkına karşılık gelmektedir. Mirasçılar hukuki bilgi birikimi gerektirmesi nedeni ile çoğu zaman hisse tespitini gerçekleştirememektedir. Bu nedenle bu aşamada avukatlık danışmanlık hizmeti almaları gerekmektedir.
2. AŞAMA : HİSSE TAHSİSİ
Hisse teşkilinin akabinde mirasçıların eşitlik prensibine dayalı bir paylaşım yapamaması halinde Sulh Hukuk Mahkemesi’nden miras malının paylaşım ve tahsisini talep edebilir. Tüm mirasçıların anlaşması halinde belirli mallar belirli mirasçılara özgülenebilir.
Miras paylaşımı çoğunlukla anlaşmazlıklarla sonuçlanmakta ve her bir durum için somut olayın niteliğine göre miras davası açılmasına ihtiyaç duyulmaktadır.
Miras Davaları
- Veraset ilamı (mirasçılık belgesi) işlemleri
- Mirasçılık belgesinin iptali
- Atanmış kişiye mirasçılık verilmesi
- Ölüme Bağlı Tasarruflardan doğan davalar
- Sağlar Arası Tasaarruflardan doğan davlar
- Tenkis davası
- Miras mallarının tespiti davası (Terekenin tespiti)
- Vasiyetnamenin açılması
- Vasiyetnamenin tenfizi
- Mirasın reddi davası
- Aile konutu ve ev eşyasının eşe özgülenmesi davası
- Tasarrufun iptali davası
- Mirasta istihkak
- Mirasın reddi davası
- Ortaklığın giderilmesi (izale-i şuyuu) davası
- Vasiyetnamenin iptali davası
- Muris muvazaası
- Vakıf ile ilgili işlemler
Miras Hukukunda Sıkça Sorulan Sorular
Kas hısımları, evlatlık, eş ve devlet, yasal mirasçılardır.
Miras bırakanın vefat etmeden önce birlikte yaşadığı çocuklar ya da kişiler ölüm tarihinden başlayarak 3 aylık bakım ve geçim giderlerini miras bırakılan malların içinden talep edebilir.
Anne, Baba tek bir evlada mal bağışladıysa, malların bu şekilde bağışlanması ya da satış olarak gösterilmesi halinde saklı payları ihlal edilen öteki çocuklar dava açabilir.
Yargıtay, kendisine bakan evlada tek bir taşınmazı satış yolu ile devreden mirasçının eylemini mal kaçırma olarak değil ölüme kadar bakım karşılığı yapıldığını belirtmektedir.
Türk Hukuk sistematiğinde filmlerde gördüğümüzün aksine evlatlıktan red davası gibi bir dava yoktur. Nüfus sicillerinin nizami bir şekilde tutulması için evlatlıktan red yasaklanmıştır.
Ancak, bazı hallerde mirasçıları mirastan mahrum etmek mümkündür. Örneğin bir evlat mirasçısına karşı suç ya da ağır bir kabahat işledi ise mirasçılıktan çıkarılabilir.
Mirasçı olarak eş ve çocukların kalması halinde miras bırakanın anne ve babasına miras hakkı verilmez. Eşe ¼ çocuklara ¾ miras hissesi oranında taksim edilir.