Tasarrufun İptali Davası uygulamada en çok bankalar tarafından acıkmaktadır ve borçlunun belirli tasarruflarının butlanına hükmettirme amacı ile ikame edilmektedir. Bankalar tasarrufun iptali davası açılması hakkında politikalar izlemektedir. Tasarrufun İptali ile borçlu tarafından hukuken geçerli bir tasarrufa konu edilerek alacaklının cebri icra yetkisinin dışına çıkardığı mal veya haklarının; alacaklıya cebri icra imkanı sağlayarak takip konusu yaptığı asıl alacak ve fer’ilerinin tahsil olanağı yaratılır.
Tasarrufun İptali Davası Nedir?
İcra İflas Kanunu’nun 277. maddesinde düzenlenen Tasarrufun İptali Davası kötü niyetli olduğu iddia edilen borçlunun mal kaçırma maksadı ile sahibi olduğu taşınır ve taşınmazlarının devrinin iptaline olanak sağlamaktadır. Bu dava ile tasarrufa konu mal veya haklar sanki borçludan hiç çıkmamışçasına alacağın tahsil edilmesi öngörülür.
Yargıtay içtihatlarında tasarrufun iptali davası ve amacı şu şekilde tanımlanır:
İptâl davalarının maksadının (iiK `nun 278, 279 ve 280. maddelerde yazılı borçlunun borcun doğumundan sonra yaptığı mevcudunu azaltmaya yönelik tasarrufların butlanına hükmettirmek olduğu… 17. Hukuk Dairesi 17/05/2011 Tarih, 9509 Esas, 4909 Karar
Tasarrufun iptâli davasıın amacının ‘borçlunun haciz veya iflâstan önce yaptiğı ve aslında geçerli olan bazi tasarruflarinin geçersiz olmasını ya da iyiniyet kurallarına aykırılık nedeniyle alacaklıya karşı sonuçsuz kalmasını, dolayıstyla alacaklının o mal üzerinde cebri icraya devamla alacağının tahsilini sağlamak olduğu 17. Hukuk Dairesi 09/05/2011 Tarih, 10595 Esas, 4459 Karar
Tasarrufun İptali Davasının Hukuki Niteliği
Tasarrufun İptali Davası eda davası niteliğini haizdir. Eda davalarında davacı, davalının bir şeyi yapmasını ya da yapmamasını; bir şeyi vermesini talep ve dava eder. Sahiden de tasarrufun iptali davalarında davacı, borçlu ile üçüncü kişi arasındaki ilişkinin iptalini isteyerek ilgili mallar hakkında haciz ve satış yetkisi talep eder.
Tasarrufun İptali Davası Nasıl Açılır?
Tasarrufun İptali Davası teknik açıdan engin bir bilgi birikimi gerektirmektedir.
Özel hukuku kapsamına giren bu dava türünü açabilmek için özel hukukun öngördüğü tüm usul kaidelerine uymak gerekmektedir.
Özel hukuk usul bilgisinin ötesinde tasarrufun iptalini düzenleyen 2004 Sayılı İcra İflas Kanunu’nun gerekliliklerine de hakim olmak zaruridir.
Tasarrufun İptali Davası dava dilekçesinin görevli ve yetkili mahkemeye harç ve masrafların mahkemeler veznesine ödenmesi ile açılmaktadır. Yazımızın devamında görevli ve yetkili mahkemeye ilişkin hususlar irdelenmektedir.
Tasarrufun İptali Davasının Şartları Nelerdir?
Bir işlemi tasarruf olarak adlandırabilmek için temelde iki şartın mutlak varlığı gerekmektedir. Bunlar:
- Tasarruf işleminden önce malvarlığı hakkının mevcudiyeti
- Tasarruf işleminden sonra malvarlığından eksilme
Borçlunun bu tasarruf işlemini alacaklıyı zarara uğratma maksadı ile gerçekleştirilmişse bu sefer tasarrufun iptali davası açılabilmesi için gereken genel ve özel şartlar irdelenir.
Tasarrufun iptali davasının şartları kanunda özel olarak belirtilmiştir. Evvela alacaklının elinde muvakkat yahut kati aciz vesikası bulunması gerekmektedir. Bu şart kanunda açıkça düzenlenmiştir.
Ancak bu dava şartının yanı sıra Yargıtay Hukuk Genel Kurulu tarafından başkaca şartlar da benimsenmiştir.
Temelde tasarrufun iptali davası için Yargıtay tarafından aranan şartlar şunlardır:
- Davacının borçludaki alacağının gerçek olması
- Borçlu hakkındaki icra takibinin kesinleştirilmesi
- İptali istenen tasarrufun davaya konu esas icra takibinden sonra yapılması
- Muvakkat yahut kati aciz vesikası mevcudiyeti
Tasarrufun İptali Davası Sonucunda Ne Olur?
Tasarrufun iptali davasının sonucunda borçlunun malvarlığı hiç eksilmemiş gibi malvarlığını eksiltmek için yapmış olduğu işlem butlanla batıl sayılarak alacaklının alacağına kavuşması sağlanır.
Görevli ve Yetkili Mahkeme
Tasarrufun iptali davasında yetkili mahkemenin neresi olduğuna dair Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 12. Maddesinden dolayı Taşınmazın Aynından Doğan Davalarda taşınmazın bulunduğu yer mahkemesinin kesin yetkili olduğuna dair hüküm akıllara gelse de tasarrufun iptali davasında tasarruf devre ilişkin olsa da dava taşınmazın aynından doğan dava sayılmaz ve kesin yetki kuralı uygulanmaz.
Tasarrufun iptali davasında yetkili mahkeme Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 6. Maddesinde yer alan genel yetki kurallarına göre belirlenmektedir. Bu nedenle tasarrufun iptali davası davalılardan birinin yerleşim yeri mahkemelerinde açılabilir.
Tasarrufun iptali davasında görevli mahkemeye ilişkin şimdiye değin bankalar tarafından verilen kredilere ilişkin açılan davalarda asliye ticaret mahkemesinin görevli olduğu ileri sürülse de Yargıtay bu argümanı reddetmiş Hukuk Muhakemeleri Kanunu madde 2’ye göre malvarlığına ilişkin dava olması nedeni ile tasarrufun iptali davasında görevli mahkeme Asliye Hukuk Mahkemeleridir.
Davada Taraflar
Tasarrufun iptali davası alacaklılarını zarara uğratma maksadı ile sahip olduğu mal varlığı değerlerini muvazaalı bir biçimde eksiltme gayesi taşıma iddiası var olan kimselere karşı açılabilir.
Bunun yanında davalı ile birlikte borçlu sıfatını haiz borçlunun kendileri lehine tasarruf işleminde bulunduğu kimseler veya bu kimselerin mirasçıları da davalı sıfatı ile davada yer alır.
Davayı kimler açabilir sorusuna gelince; Tasarrufun iptali davasını ancak şu kimseler açabilir:
- Elinde muvakkat yahut kati aciz vesikası bulunan alacaklılar
- İflas dairesi ya da İcra İflas Kanunu’nun 245. Maddesinde ve 255. Maddesinin 3. Fıkrasında yazılı hallerde alacaklılar
Tasarrufun İptali Davası Ne Kadar Sürer?
Anayasamız madde 141/4’e göre ‘’Davaların en az giderle ve mümkün olan süratle sonuçlandırılması, yargının görevidir.’’ Hükmünü amirdir.
Özel hukuk görev alanına giren ve Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun esas alındığı bu dava türünde HMK’nın temel ilkelerinden biri usul ekonomisi ilkesidir.
Yani yargılamaların her ne kadar kısa sürede sonlandırılması idealse de uygulamada ne yazık ki bu durum pek de mümkün değildir.
Hukuk mahkemelerinde hedef süreler açıldığı tarihte başlamakta olup gerekçeli kararın yazımı ile sona ermektedir. Her mahkemeye düşen dava sayısı arttıkça hedef sürelerde de artma meydana gelmektedir. Hukuk davalarında genel olarak hedef süreler 300 ile 730 gün arasında değişmekte olup fiiliyatta bu süreler çoğu zaman aşılmaktadır.
Tasarrufun İptali Davasında Zamanaşımı
Tasarrufun iptali davasında zamanaşımı süresi yoktur. Zamanaşımı süresi olmamasına rağmen kanun tarafından 5 yıllık hak düşürücü süre öngörülmüştür.
Tasarrufun İptali Davalarında 5 Yıllık Süre Ne Zaman Başlar?
Zamanaşımı bir def’i niteliğine sahip olmasına rağmen tasarrufun iptali davalarında hak düşürücü sürenin öngörülmesi ile batıl tasarrufun vukuu tarihinden itibaren 5 senelik sürenin geçmesi ile iptal davası açma hakkı düşer.
Tasarrufun İptali Davasına Konu Edilebilecek İşlemler
Tasarrufun iptali davasında borçlu malvarlığı değerlerini yani aktiflerini eksiltebileceği gibi pasif malvarlığına ilişkin tasarruflar ile de arttırılması ile de davada aranan zarar unsurunun meydana geldiği kabul edilir. Her somut olay nezdinde yapılan işlem kendine has şartlar ile incelenmelidir.
Tasarrufun İptaline Davasında İadenin Kapsamı
Ankara Bölge Adliye Mahkemesi vermiş olduğu bir kararında konuya ilişkin şu açıklamada bulunmuştur: ‘‘…İptal davasının amacının iptali istenen işlem hiç yapılmamış gibi borçlunun malvarlığından çıkan malın iptal isteyen davacı bakımından tekrar iadesini temin ederek alacaklının hakkını elde etmesini mümkün kılmak olduğu; eş söyleyişle iptal davası ve iptal kararının devir alanın borçludan yaptığı iktisaba etkisi bulunmayıp dava sonunda mülkiyetin el değiştirmiş olmasının söz konusu olmayacağı’’ şeklinde ifade edilmiştir.
Tasarrufun İptali Davasında İyiniyet İddiası
Tasarrufun iptali davasıyla iyi niyetli kişilerin hakları ihlâl edilemeyeceğinden, üçüncü kişi ile tasarrufta bulunan ve onu takip eden dördüncü ve beşinci … kişilerin iyi niyetli olması halinde bu kişilere karşı husumet yöneltilmesi de mümkün olmayacaktır.
Tasarrufun İptali Davası Nasıl Düşer?
Bu davanın düşmesi için dava açan alacaklının davasından vazgeçmesi ya da takipsiz bırakması gerekmektedir.
Vazgeçen davacı alacaklı aleyhine davalı kendisini vekil ile temsil ettirmekte ise yargılama giderleri ve avukatlık ücreti ödemek durumundadır.
Tasarrufun İptali Davasında 3. Kişi Kimdir?
Tasarrufun iptali davasında 3. Kişi alacaklıları zarara uğratma amacı taşıyarak lehine malvarlığı değeri arttırılan kişidir.
Tasarrufun İptali Davasında Arabuluculuk Şartı Var Mıdır?
Tasarrufun iptali davası arabuluculuğa tabi değildir. Hangi uyuşmazlıkların zorunlu arabuluculuğa tabi olduğu kanunlarla düzenlenmekte olup tahdidi sayılmıştır. Sayılan ilgili uyuşmazlıkların arasında tasarrufun iptali davası mevcut değildir.
Tasarrufun İptali Davası Nasıl Reddedilir?
Tasarrufun iptali davalarında 5 yıllık hak düşürücü süreye riayet edilmemesi ya da alacaklı borçlunun öne sürmüş olduğu iptal nedenleri ile tasarruf arasında illiyet bağı kurulamazsa dava reddedilir.
İspat Yükü Kimdedir?
İspat yükü davayı açan iddiada bulunan yani başka bir anlatımla elinde muvakkat ya da kati aciz belgesi bulunduran icra takip dosyasının alacaklısındadır. Davacı alacaklı, ilgili tasarrufun mal varlığı değerini eksiltme amacı ile yapıldığını ispatla mükelleftir.
Örneğin bir borçlu akrabası lehine kazandırıcı işlemler yaptığında nüfus kayıtlarının talebi ve dava dosyasına sunumu ile akrabalık ilişkisi ortaya çıkacaktır.
Yine Davalı, ilgili tasarrufun eksiltme amacı ile yapılmadığını, davaya konu tasarrufun dengesiz edimler karşılığı yapılmadığı öne sürmekte ise bu iddiasını kanıtlamalıdır.
Yargılama Usulü Nedir?
Tasarrufun iptali davalarında yargılama usulü basit yargılama usulüne tabidir.
Basit yargılama usulü Hukuk Muhakemeleri Kanunu madde 316 ve devamında düzenlenmiştir. Basit yargılama usulü cevaba cevap dilekçesi ve ikinci cevap dilekçesinin verilme imkanının bulunmaması gibi birçok konuda yazılı yargılama usulünden ayrılmaktadır.